از بند کفش تا طلسم: خرافات زیر پوست فوتبال

به گزارش "ورزش سه"، مصاحبه مرصاد سیفی در پایان تقابل با هوادار بار دیگر یادآور اثر خرافات بر فوتبال شد. سیفی در پایان تساوی بدون گل در قائمشهر در اولین جمله به خبرنگاران شخصی را متهم به دعانویسی به قصد مصدومیت خودش کرد. همین موضوع بهانه‌ای شد نگاهی دوباره به جایگاه خرافات در فوتبال داشته باشیم. بارها شنیده‌ایم که مربی‌ای به رنگ لباس خود یا بازیکنی که اولین نفر از رختکن خارج می‌شود، حساسیت جدی دارد. به‌طور کلی، باور به تکرار رفتاری خاص برای افزایش شانس موفقیت در فوتبال، میان بازیکنان، مربیان و حتی هواداران رایج است. این رفتارها، هرچند گاهی به عنوان راهی برای ایجاد حس کنترل و آرامش پیش از مسابقه کارگر می‌شوند، اما مرز باریکی بین آنها با اختلالات روانی همچون وسواس فکری-عملی دارند.

در شرایط پرفشار و استری دنیای ورزش، بسیاری از افراد به این باورها پناه می‌برند. البته این گرایش تنها محدود به بازیکنان و مربیان نیست و هواداران نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از این فضا هستند.

شرکت هینیکن در یک پژوهش بین‌المللی در سال ۲۰۲۵، با بررسی بیش از ۱۲ هزار هوادار فوتبال از پنج قاره مختلف، به نتایج جالبی دست یافت. نزدیک به ۷۰ درصد از هواداران نسل زد و هزاره (میلنیال) اعلام کردند که به آداب خاصی پیش از بازی پایبندند و این رفتارها را درهم تنیده با موفقیت تیم خود می‌دانند. در این میان، هواداران برزیلی با ۶۰ درصد، بیشترین باور به چنین آدابی را داشتند. از پوشیدن یک پیراهن خاص (۲۵٪) و نشستن روی صندلی مشخص (۲۲٪) گرفته تا همراه داشتن اشیای نمادین مثل سکه یا شال (۲۰٪)، خرافات در همه‌جای جهان به بخشی از تجربه فوتبالی تبدیل شده‌اند.

قدمت این باورها به دهه‌های اولیه فوتبال مدرن بازمی‌گردد. در دهه ۱۹۲۰، بازیکنان انگلیسی و اسکاتلندی معمولاً لباس پیروزی را تا بازی بعدی نمی‌شستند. امروز نیز ستارگانی همچون کریستیانو رونالدو، نیمار و بسیاری دیگر، همچنان به رعایت برخی آداب پیش از بازی پایبندند؛ از ورود به زمین به‌عنوان آخرین نفر تا استفاده از جادوگر و طلسم.

این رفتارها مرز جغرافیایی نمی‌شناسند. چه در آفریقا، چه در آسیا و چه در اروپا، بازیکنان برای غلبه بر فشارهای روحی و افزایش اعتمادبه‌نفس، به رفتارها و باورهایی متوسل می‌شوند که لزوماً منطقی یا علمی نیستند. یکی از جنجالی‌ترین مثال‌ها، به ماجرای پل پوگبا و کیلیان امباپه بازمی‌گردد. جایی که برادر پوگبا او را به ارتباط با جادوگر برای طلسم کردن امباپه، متهم کرد. این ماجرا توجه زیادی را در رسانه‌ها جلب کرد و بار دیگر حضور موثر خرافات در دنیای فوتبال را نشان داد.

در فوتبال ایران نیز خرافات پدیده‌ای رایج هستند. یکی از نمونه‌های تازه، همین مصاحبه مرصاد سیفی، بازیکن تیم نساجی بود که از دعانویسی یکی از هم‌تیمی‌هایش برای مصدوم شدن او خبر داد. یا مربیانی که به‌دلیل برد با پیراهنی خاص، تا مدت‌ها تنها از همان رنگ استفاده می‌کنند حتی اگر آن رنگ لباس دوم یا سوم تیم باشد.

در لیگ دسته اول، یکی از مربیان در همین فصل، پوشیدن هرگونه لباس یا اِلِمان مشکی را برای اعضای تیم ممنوع کرده بود. در یکی از بازی‌ها، حتی خطوط مشکی روی جوراب بازیکنان دردسرساز شد و مجبور به تعویض آن شدند. در موردی دیگر، پس از ناکامی تیم در گل‌زنی، به دستور یکی از خوبان عالم، خروسی سیاه‌رنگ تهیه و توسط یکی عضو خاص تیم قربانی شد تا طلسم گل‌نزدن از بین برود.

در نهایت، اگرچه دست اندازی به برخی رفتارها برای افزایش تمرکز یا اعتمادبه‌نفس در ظاهر بی‌ضرر به نظر می‌رسد، اما وقتی این باورها منشأ اتفاقات خوب و بد تلقی شوند، ممکن است اثرات منفی عمیقی بر ذهن و مسیر حرفه‌ای ورزشکاران بگذارند. ورزشکاران، به‌ویژه نسل جوان، بهتر است تمرکز خود را بر سبک زندگی سالم، تمرین حرفه‌ای و تقویت مهارت‌های فردی بگذارند و از افتادن در دام خرافات و طلسم‌ها دوری کنند چون مسیر موفقیت از اراده و تلاش می‌گذرد، نه از جادو و دعانویسی.

بابک شیرآقایی