با سرمربی بومی قهرمان نمی‌شوید مگر اینکه ایرانی باشید!

به گزارش "ورزش سه"، هجدهمین دوره از رقابت تیم‌های آسیایی به مرحله یک هشتم نهایی خود رسیده و بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که در این مرحله، مدعی اصلی جام مشخص می‌شود. فارغ از آمار و تاکتیک مربیان، به نظر می‌رسد ملیت سرمربیان نیز تاثیر بسیار زیادی بر سرنوشت تیم‌ها دارد.
برای ایران سه مربی این رکورد خاص را کسب کرده‌اند: محمود بیاتی، محمد رنجبر و حشمت مهاجرانی سه مربی ایرانی بودند که جام ملت‌های آسیا را فتح کرده‌اند. اما این داستان مربوط به حدود نیم قرن قبل است و آسیایی‌ها از مدت‌‎ها قبل متوجه شده‌اند برای پیشرفت باید به سراغ نام‌های بزرگ اروپایی و آمریکایی بروند. به این ترتیب داستان فاتحان اروپایی از ۱۹۶۴ و با گیولا ماندی مجارستانی آغاز شد که رژیم صهیونیستی را به قهرمانی سومین دوره جام ملت‌های آسیا رساند. ۵۵ سال بعد، همه چیز متفاوت از دهه شصت میلادی شده بود.

جام ملت‌های ۲۰۱۹ نمونه‌ای از نبرد مربیان بزرگ غیرآسیایی بود. تورنمنتی که مردان نام آشنایی چون مارچلو لیپی، آلبرتو زاکِرونی، هتکور رائول کوپر، کارلوس کی‌روش، فلیکس سانچز، سرکو کاتانِچ، پائولو بنتو، اسوِن گوران اریکسون و دیگران رکورد ۲۱ مربی غیربومی روی نیمکت ۲۴ تیم حاضر در رقابت‌ها را به ثبت رساندند. دلیل این استقبال از مربیان غیربومی عجیب نیست. از دهه ۷۰ میلادی کشورهای مختلف به مربیان بزرگ روی آوردند و نتایج درخشان گرفتند. پس چه دلیلی دارد که سایرین از آنها تقلید نکنند؟  
کویتی‌ها در این بین پیشگام بودند و در سال ۱۹۷۶ ماریو زاگالو را روی نمیکت خود نشاندند که تا دو سال قبل از آن، سرمربی تیم ملی فوتبال برزیل بود و سابقه قهرمانی جهان را در کارنامه خود داشت. هرچند زاگالو و تیمش در فینال مغلوب ایران شدند و دستمایه طنز و تمسخر رسانه‌ها و حتی خواننده‌های ایرانی، اما کویت خیلی سریع از کار خود نتیجه گرفت و چهار سال بعد با مربیگری کارلوس آلبرتو پریرا نخستین قهرمانی خود در آسیا را جشن گرفت.  
از آن زمان تا امروز تنها دو مربی بومی توانسته‌اند تیم خود را قهرمان آسیا کنند؛ خلیل الزَیانی (سرمربی عربستان در جام ملت‌های ۱۹۸۴) و آنجلوس پوسته کوگلو (سرمربی استرالیا در سال ۲۰۱۵)؛ هرچند باید این را نادیده بگیریم که مربی استرالیا هم در آتن یونان متولد شده بود.  

همچنین هرگز نباید فراموش کنیم که حتی عربستان هم برای دفاع از عنوان خود ترجیح داد سراغ کارلوس آلبرتو پریرا برزیلی رود و با قهرمانی عربستان در سال ۱۹۸۸، پریرا به تنها مربی تاریخ جام ملت‌ها تبدیل شد که دو بار قهرمان رقابت‌ها شده است؛ آن هم با دو کشور مختلف!
در سال ۱۹۹۲ روند استقبال از مربیان اروپایی و آمریکایی به جایی رسید که از هشت تیم شرکت کننده در مسابقات مرحله نهایی، هفت مربی غیر بومی بودند و به این ترتیب چهار تیم نخست جام، همگی مربی غیر بومی داشتند. این در حالی بود که ایران ترجیح داد از علی پروین سرمربی ایرانی استفاده کند و نتیجه این امر، بدترین نتایج ایران در تاریخ جام ملت‌های آسیا بود؛ چه از حیث فنی و چه از نظر اخلاقی!

اما داستان مربیان قهرمان برزیلی در فوتبال آسیا ادامه پیدا کرد. زیکو چهره نام آشنای برزیلی تیم ژاپن را در سال ۲۰۰۴ قهرمان آسیا کرد و سه سال بعد، نوبت به ژوروان ویرا رسید که عراق را قهرمان جام ملت‌های ۲۰۰۷ سازد. آن روزها که قیمت دلار در ایران هزار تومان بود رسانه‌های ایرانی نوشتند قرارداد ویرا با عراق به پول ایران، ۴۰ میلیون تومان می‌شد و مرد کم نام و نشان برزیلی کاری کرد که مربی بومی ایران و کادر فنی او، با صدها میلیون تومان نتوانستند انجام دهند.
در بین قهرمانان آسیا، ژاپنی‌ها بیشترین تنوع را روی نیمکت خود دیده‌اند؛ به‌جز قهرمانی با زیکوی برزیلی، یک قهرمانی ژاپن با یک مربی هلندی کسب شد، هانس اوفت در سال ۱۹۹۲. قهرمانی بعدی سامورایی‌ها با فیلیپ تروسیه، جادوگر فرانسوی به دست آمد و سرانجام آخرین قهرمانی این تیم در آسیا با آلبرتو زاکِرونی کسب شد که ایتالیایی بود و تنها ایتالیایی فاتح در رقابت‌های جام ملت‌های آسیا.  
پس از آن هم فلیکس سانچز اسپانیایی که قطر را به بزرگ‌ترین افتخار تاریخ خود رساند و آخرین مربی فاتح تورنمنت لقب گرفت. باید منتظر ماند و دید که آیا بالاخره یک مربی بومی می‌تواند این‌بار در آسیا قهرمان شود یا داستان فاتحان اروپایی در آسیا، همچنان ادامه پیدا خواهد کرد؟ در بین تیم‌هایی آسیایی حاضر در جام ملت‌های ۲۰۲۳ ژاپن و استرالیا با مربیان بومی شانس درخشش در مسابقات را دارند و تیم‌هایی چون عربستان و کره‌جنوبی نیز با مربی غیربومی برای فتح مسابقات می‌آیند.

در این دوره از بازی‌ها نیز در میان مدعیان اصلی، ایران با حضور امیر قلعه‌نویی و ژاپن با حضور هاجیمه موریاسو روی سرمربیان داخلی حساب باز کردند و در طرف مقابل، عربستان با مانچینی ایتالیایی و کره‌جنوبی با یورگن کلینزمن آلمانی شرایط را به کلی تغییر داده‌اند.