یادداشت ویژه؛ کی خسته‌س؟ چرا خسته‌س؟

به گزارش "ورزش سه"، بعضی از مربیان این مسئله را به علت فشارهای ناشی از بدنسازی در طی دوره پیش فصل عنوان می کنند و برخی معتقدند که تیمها برای هماهنگی بیشتر نیازمند زمان هستند. سوال اصلی اینجاست که آیا این شرایط طبیعی است؟ در لیگهای اروپایی نیز چنین وضعیتی دیده می شود؟ چرا لیگ ما هر ساله چنین شرایطی را تجربه می کند و چه راهکارهایی برای بهبود این وضعیت وجود دارد؟

⦁    بحث اول: سنگین بودن بدنها
منظور از سنگین بودن بدنها این است که بازیکنان میزان دوندگی نسبتا مناسبی دارند اما بدنهای آنها خسته و کند می باشد. شاید بتوان برای هفته ی اول (و نهایتا تا هفته دوم) سنگین بودن بدنهای بازیکنان را به دلیل فشارهای پیش فصل قابل توجیه دانست اما پس از این مدت ادامه این روند هیچ منطق علمی و اصولی ندارد. تیمی که بخواهد 4 هفته با بدنهای سنگین وارد مسابقه شود قطعا نوع تمرینات آنها دارای اشکالات مهمی بوده است. اگر این روند ادامه دار باشد مشخصا فشار تمرینات تیمها بیش از حد بالاست و بازیکنان فرصت ریکاوری مناسب و انجام مسابقه در شرایط مطلوب را ندارند. در لیگهای گذشته این مسئله بسیار بغرنج بوده چرا که با وجود زمان استراحت کافی بین دو فصل (بیش از یک ماه) و زمان کافی برای آماده سازی پیش فصل (بیش از 6 هفته) همچنان برخی از تیمها در هفته های ابتدایی از این مشکل رنج می برده اند. امسال با فشردگی مسابقات لیگ و تیم ملی زمان استراحت بین دو فصل (کمتر از یک ماه) و همینطور زمان در دسترس برای تمرینات پیش فصل (کمتر از 6 هفته) کاهش یافته بود. این مسئله مربیان را با چالش اساسی مواجه کرده بود و می توان برای هفته های اول از آنها پذیرفت که به علت زمان کم تیمهای آنها سرحال و شاداب نباشند اما ادامه این روند برای 4 هفته به هیچ عنوان منطقی و علمی نیست. در لیگهای اروپایی نیز به علت همین فشردگی و زمان کم برای آماده سازی بسیاری از تیمها در هفته های ابتدایی 100% آماده نیستند اما روند آماده شدن آنها برای 4 هفته طول نمی کشد. در حقیقت تیمی که خستگی بازیکنان آنها به درازا می انجامد مربیانش در مدیریت خستگی که مبحثی مهم در فوتبال روز دنیاست ناتوان بوده اند. بهترین راهکارها برای تیمهای که آماده سازی پرفشاری در طی دوره پیش فصل سپری می کنند مدیریت خستگی در برنامه های تمرینی آنهاست. تیمی که بدنسازی پرفشاری را انجام داده و در روند تمرینات خود قبل از شروع فصل برنامه ریزی ویژه ای برای مدیریت خستگی مدنظر قرار نمی دهد قطعا این خستگی را با خود داخل مسابقات خواهد آورد و به راحتی هفته های اول لیگ را از دست خواهد داد.

⦁    بحث دوم: افت بدنی  
منظور از افت بدنی کاهش قابل توجه عملکرد در میزان دوندگی بازیکنان بالاخص در نیمه دوم بازی می باشد. افت بدنی در هفته های ابتدایی برای تیمهایی که دوره پیش فصل داشته اند (و نه تیمهایی مثل صبا و نفت که دوران آماده سازی مناسبی نداشته اند) به این معنی است که تمرینات بدنسازی آنها در طی دوره پیش فصل دارای اشکالات اساسی بوده است. باز هم مانند مورد قبل تنها در یک الی دو هفته می توان چنین مسئله ای را آن هم به دلیل شرایط خاص فوتبالمان پذیرفت. اگر این افت بدنی (به خصوص در نیمه دوم) برای چندین هفته طول بکشد عملا آنها در طی دوران پیش فصل وقت خود را تلف کرده اند و فرقی با تیمهای که بدون آماده سازی وارد لیگ شده اند نداشته اند! در حقیقت در این وضعیت تمرینات پیش فصل نقایص قابل توجهی داشته و فشار بازی به بازی است که بدن بازیکنان را به شرایط ایده ال می رساند. این شرایط حتی ممکن است بدتر هم باشد. این وضعیت افت بدنی مداوم به علت فشار بیش از اندازه یا غیراصولی و آماده سازی نامناسب می تواند مشکوک به پدیده تندروی یا Overreaching (که یک مرحله پیش از سندرم خطرناک بیش تمرینی یا Overtraining است) باشد! بدون شک این مسئله عملکرد تیم را تحت تاثیر قرار خواهد داد. به علاوه اینکه این خستگی و افت مداوم خطر آسیب دیدگی بازیکنان را نیز افزایش می دهد و از این جهت نیز برای باشگاهها مضر است. به زبان ساده شاید برای سنگین بودن بدنها دلایل منطقی وجود داشته باشد اما برای افت بدنی ادامه دار پذیرفتنی نیست. چنین تیمهایی احتمالا در تمرینات پیش فصل خود برنامه ریزی مناسبی نداشته اند و بر روی فاکتورهای لازم و اساسی در فوتبال متمرکز نشده اند.

⦁    بحث سوم: عدم هماهنگی
اما نکته ی قابل توجه اینکه شاداب نبودن تیمها فقط به مسائل جسمانی ارتباط ندارد. عدم ثبات و تغییرات زیاد تیمها در قالب کادر فنی و بازیکنان، عدم آشنایی کامل بازیکنان با تفکرات مربیان، عدم شناخت کافی مربیان از توانمندی های بازیکنان و... همگی از عواملی است که می تواند باعث عملکرد این چنینی شود. این مسئله بزرگترین عامل معقول و پذیرفتنی است که باعث می شود عملکرد تیمها در هفته های ابتدایی مطلوب و چشم نواز نباشد. کاملا منطقی و طبیعی است تیمی که تغییرات زیادی داشته برای عملکرد مطلوب نیازمند زمان است. این توقعی نابجاست، از تیمی که تغییرات متعددی داشته بخواهیم سریعا بهترین عملکرد خود را داشته باشد. متاسفانه این همه تغییرات گسترده و بی ثباتی در روند بازیکنان و مربیان ما مختص فوتبال ایران است. لازم است که آسیب شناسی دقیقی انجام شود و راهکارهای برون رفت از این موضوع دنبال شود. قطعا باید به مربیان از این جهت حق داد چرا که این مسئله برای آنها محدودیتی بزرگی ایجاد کرده و نیازمند زمان کافی هستند تا وضعیت موردنظر خود را برای تیمشان ایجاد کنند.

⦁    جمع بندی
هدف هر تیمی رساندن بازیکنان به سطح مطلوب در طی پیش فصل و حفظ آن در تمام طول فصل است. اساسا بدنسازی پیش فصل و حفظ عملکرد مطلوب در طی فصل هم می تواند به هم مرتبط باشد و هم نه! برای مثال بارسلونا در هفته های انتهایی فصل قبل به علل گوناگون دچار خستگی مزمن بازیکنان کلیدی اش شده بود. این عامل حتی باعث شد لیگ قهرمانان را از دست بدهد و در شرف از دست دادن قهرمانی لیگ هم بود. آیا این مسئله به بدنسازی پیش فصل آنها ارتباطی داشته است؟ قطعا خیر. برای تیمی که زمان کافی در دسترس داشته اینکه چند هفته ابتدایی لیگ را صرفا به دلیل مسائل جسمانی از دست بدهد امری منطقی نیست. اما عدم هماهنگی به علت تغییرات گوناگون که به آن اشاره شد مسئله ای است که مشکلی بزرگی برای مربیان ایجاد کرده است. باید منصف باشیم و بپذیریم مربیان در روند آماده سازی تیمهای خود با محدودیت های گوناگونی مواجه هستند. اما با وجود این محدودیت ها مربیان بایستی برای چالشهایی که با آنها مواجه هستند بهترین تصمیمات را بگیرند. اگرچه دست آنها برای عدم هماهنگی و تغییرات متعدد بسته است اما آنها می توانند در مدیریت خستگی تیمشان و همینطور آماده سازی تیمشان در طی پیش فصل تصمیمات بهتری داشته باشند. با این حال باید به مربیان زمان کافی داده شود تا شرایط مورد نظر خودشان را در تیمهایشان ایجاد کند اما یادمان نرود همین تصمیمات کوچک است که می تواند سرنوشت و نتیجه ی یک تیم را مشخص کند و شاید فرق بین یک مربی خوب و بد را...

پوریا جراحی
مربی بدنساز فوتبال