مدلهای جدید آنالیز در فوتبال: طارمی یا مسی؟

به گزارش "ورزش سه"، پس از مشخص شدن تکلیف 8 تیم صعودکننده به مرحله یک چهارم نهایی جام جهانی 2022 قطر، هیجان جام به بالاترین نقطه خود رسیده است. باتوجه به وقفه ای که بین بازی های مراحل یک هشتم و یک چهارم نهایی افتاده است، تصمیم گرفتیم تا از این فرصت استفاده کنیم و به تحلیل برخی نکات فنی مربوط به مسابقات بپردازیم.
احتمالا یکی از نکات فنی و جالب مسابقات این خواهد بود که کدام یک از بازیکنان، دریافت توپشان، تحت فشار (under pressure) صورت گرفته است که نتایج آن در عکس زیر به نمایش گذاشته شده است. اما قبل از اینکه به تحلیل عکس زیر بپردازیم، بیایید باهم یکسری از مفاهیم در فوتبال را که اکثرا با آن آشنا هستیم، مرور کنیم. پرس کردن یا ایجاد فشار در فوتبال، فرآیندی است که بواسطه آن یک تیم می کوشد تا به بازیکن حریف که مالکیت توپ را برعهده دارد استرس وارد نماید. وقتی تیمی فشار یا پرس وارد می کند، قصد دنبال کردن سه هدف را دارد: 1) کاهش مدت زمان تصمیم گیری بازیکن حریف که صاحب توپ است، 2) کاهش فرصت های پاس دادن، 3) و درنهایت، بازپس گیری توپ از اهداف پرس کردن می باشد.

محل قرارگیری تصویر
اگرچه تقریبا تمامی تیم ها سعی در ایجاد فشار به تیم های حریف را دارند اما استراتژی آنها ممکن است متفاوت باشد.
بعضی از تیم ها ممکن است که از استراتژی deep press استفاده کنند، یعنی به حریف اجازه می دهند که زمان و فضای کافی را جهت پیشروی با توپ در زمین را داشته باشد اما به محض اینکه حریف به یک سوم دفاعی آنها آمد، مدافعین به قصد قطع توپ، به بازیکنی که صاحب توپ است، فشار وارد می نماید. 
اما یک روش محافظه کارانه تر نسبت به استراتژی قبلی، middle press است. در این روش، پرس در محدوده خط میانی زمین وارد می شود، در این روش محدود مدافعین حریف تلاش می کنند تا بازیسازی انجام دهند، بازیکنانی را که صاحب توپ نیستند، مارک کنند و مسیرهای پاس دهی را مسدود نمایند. ازین طریق بازیکنان تیم صاحب توپ مجبور به عقب رفتن و عدم پیشروی در طول زمین خواهند شد. یکی از بهترین مثال هایی که می توان از تیم ها در استفاده از استراتژی middle press نام برد، بورسیا دورتموند یورگن کلوپ است. 

اما در مقابل تهاجمی ترین استراتژی پرس کردن که تیم ها می توانند از آن استفاده کنند، high press است. این استراتژی، فشار را برروی دروازه بان و مدافعین حریف وارد می کند تا از طریق بازپس گیری توپ از بازیکن مارک شده یا قطع پاس های نه چندان خوب بازیکنان، مالکیت توپ را ازآن تیم خودی نمایند.
برای عددی سازی کردن مفهوم فشار، شاخصه های مختلفی وجود دارند که یکی از آنها، تعداد توپ هایی است که یک بازیکن در شرایط فشار و وقتی که توسط بازیکنان تیم حریف مارک شده است، دریافت می کند (دقیقا محور افقی عکس بالا).
 
اینجا یک سوالی که پیش می آید این است که اصلا چگونه تحت فشار بودن یک بازیکن اندازه گیری می شود؟ یعنی از کجا می فهمند که یک بازیکن در این لحظه تحت فشار قرار دارد یا نه؟ پاسخ مفصل به این سوال، توضیحات زیادی دارد که از حوصله این مقاله خارج است. اما پاسخ کوتاه آن این است که طی فرآیندی از موقعیت های بازیکنان، داوران و مسیر توپ درهرثانیه از بازی چند فریم ثبت می کنند که در انتهای بازی، چند میلیون فریم وجود خواهد داشت که بواسطه آنها نقشه ای از حرکت بازیکنان در زمین و موقعیت توپ در هر لحظه از زمان بازی ارائه می دهند که با استفاده از این فریم ها محاسبه می کنند، بازیکنی که صاحب توپ است،  تحت فشار می باشد یا خیر.
دیگر محور این عکس، به total receptions یا تعداد کل توپ های دریافتی اشاره دارد. در ادامه این مقاله به بررسی سه دسته بندی که براساس داده های این تصویر صورت گرفته است، می پردازیم.

دسته بندی اول: تعداد کل دریافت توپ: بالا، تعداد دریافت توپ تحت فشار: کم
شاخص ترین بازیکن این دسته بندی، لیونل مسی فوق ستاره آرژانتینی می باشد. حضور مسی نشان دهنده این است که او بعنوان یک شماره 10 در اکثر مواقع توسط حداقل 4 بازیکن تیم حریف که low block بازی می کند، احاطه شده است. این به این معناست که هافبک های آرژانتین نمی توانند به راحتی به او پاس دهند، چون راه های ارتباطی پاس دهی به مس توسط بازیکنان حریف مسدود شده و مسی به همین خاطر مجبور است که به عقب (خط میانی) برگردد تا توپ دریافت نماید و همین برگشت به عقب در دریافت توپ، باعث شده است که آمار مربوط به دریافت توپ درحالی که تحت فشار باشد، برای مسی بسیار کم است. پدری، مودریچ، بلینگام، دی یونگ و گوندوغان نیز سایر ستارگانی هستند که تمایل به دریافت توپ تحت فشار کمتر دارند.

دسته بندی دوم: تعداد کل دریافت توپ: کم، تعداد دریافت توپ تحت فشار: بالا
مهدی طارمی ستاره تیم ملی کشورمان در این دسته بندی قرار دارد. اینکه بازیکنی تعداد کل دریافت توپش کم است، لزوما به این معنی نخواهد بود که آن بازیکن جایگیری خوبی ندارد، این دریافت توپ کم می تواند به عوامل مختلفی مثل خصوصیات بازیکن، شرح وظایف، نوعی که تیم بازی می کند و همچنین کیفیت پاسورهای تیم نیز وابسته باشد، بعنوان مثال ژیرو، ریچارلیسون، لواندوفسکی خیلی بازیکنانی نیستند که درجریان بازی قرار بگیرند و مثل مسی و بنزما سعی نمی کنند که به عقب جهت بازپس گیری توپ و ایجاد موقعیت برای سایر هم تیمی های خود، برگردند. درواقع، بامقایسه دو دسته بندی فوق می توان گفت که بازیکنان دسته بندی اول، نسبت به دسته بندی دوم فوتبال تماشاگرپسندتری را ارائه می دهند.

دسته بندی سوم: تعداد کل دریافت توپ: بالا، تعداد دریافت توپ تحت فشار: بالا
شاخص ترین بازیکن این دسته بندی امباپه ستاره بی چون و چرای جام جهانی 2022 قطر است که هم تعداد کل دریافتی های توپش بالاست و هم تعداد دریافتی های تحت فشارش بالاست. درواقع، این آمار نشان می دهد که امباپه بازیکنی است که در یک منطقه منتظر دریافت توپ نمی ایستد تا توپ بهش برسد و اینکه در موقعیتهای سخت نیز وقتی به او پاس می دهند، به خوبی پاس را دریافت می کند.

در انتهای این مقاله، همچنین لازم بذکر است که  شاخص هایی هم وجود دارند که به کیفیت دریافت توپ تحت فشار می پردازند بعنوان مثال escape rate به این می پردازد که بازیکن چند درصد از توپ هایی را که تحت فشار دریافت می کند، از دست نمی دهد.
سروش سلماسی